28 Aralık 2013 Cumartesi

Kraliçe 60 Yıl Sonra Milli Kahramanı Affetti.

Bu günlerde ülkemizde sıklıkla af konusu gündeme geliyor. Demokrasinin beşiği sayılan Birleşik Krallık'ta bu konuya nasıl bakılıyor ?
Birleşik Krallık'ta eşcinselleri  cezalandıran yasa vardı. Örnek olarak yazar Oscar Wilde (1854-1900) kendisi 1895'te cezalandırılmıştı. Diğer ünlü ise bir milli kahraman Alan Turing idi. Alan Turing bugün kullandığımız bilgisayarların babası olarak adlandırılabilir. Kendisi 2. Dünya Savaşı sırasında yaptığı  mekanik düzenek ile ( Turing makinası olarak adlandırılır) alman denizaltı ve gemilerine iletişim sağlayan alman silahlı kuvvetlerinin kullandığı enigma şifreleme yöntemini çözmüştü. Bu sayede savaşın bir kaç sene kısaldığı ve binlerce hayatın kurtarıldığı düşünülüyor.
Alan Turing homoseksüel idi 1952 yılında ve 19 yaşında bir erkekle ilişkisi bulunduğu için cezaya çarptırıldı. Geçtiğimiz salı günü Kraliçe 2. Elisabeth ölümünden 60 yıl sonra Alan Turing'i affetti.  Affedilmesi konusunda kamuoyunda yoğun kampanyalar başlatılmıştı. Bazıları bu affedilme olayına karşı çıktılar , çünkü onlara göre o yıllarda kanunlarda homoseksüellerin cezalandırılmaları hukuka uygundu.
Turing hapiste yatmadı çünkü kendisi alternatif ceza olan kimyasal yollarla hadım olmayı tercih etmişti. Bu olaydan iki yıl sonra öldü. Siyanür zerk edilmiş bir elmayı ısırdıktan sonra vefat etti. Adli tıbbın yazdığı otopsi raporuna göre aldığı kimyasalların yan etkileri sonucunda intihar etmişti. Annesine göre Turing intihar etmemişti sadece laboratuvarı çok karışık olduğundan kazara ölmüştü. Bu tez Turing Hesaplama arşivinin yöneticisi Jack Copeland tarafından da destekleniyordu.
Alan Turing sıra dışı bir kişilikti. Matematiğe yatkın beyni sayesinde almanların enigma şifreleme tekniğini kırmış , 2. Dünya savaşını kısalmıştı.
Ayrıca iyi bir sporcu ve atletti. Bilimsel konferansların yapıldığı yerlerde arkadaşlarını taşıyan araçlarla yarışmayı ve koşmayı severdi. 1948 Yılında yapılan olimpiyatlara bir yara yüzünden katılamadı.
Cambridge'de eğitimini alıyordu ve orada bazılarından aynı cinsini tercih etmeyi öğrendi. 1952 Yılının ocak ayında Arnold Murray adında bir işsiz ile çıkmaya başlamıştı kendisiyle yılbaşından önce sokakta tanışmıştı. Turing'in evi soyulduğunda ona hırsızın bir tanıdığı olabileceğini söylemişti. Polisin araştırmaları esnasında aralarındaki eş cinsel ilişki açığa çıktı. Kardeşinin önerisine uyarak suçunu kabul etti fakat kendisini suçlu olarak düşünmedi ve pişmanlık duygusu yaşamadı. Ününe ve ulusal bir kahraman olmasına rağmen cezaya çarptırıldı. 2. Büyük savaş çıktığında Bletchey Park'ta (Headquarters of Communications of the Government) çalışmaya başlamıştı. Bu olaydan sonra Sovyet casusları tarafından elde edilebileceğinden korkulduğundan Bletchey Park'a giriş için gerekli güvenlik belgesi iptal edildi.
8 Haziran 1954'de laboratuvarında öldü. Ölümü siyanür zerkedilmiş bir elmayı ısırdıktan sonra olmuştu. Hukuken intihar etmişti. Bir teoriye göre Apple Bilgisayarının logosu (ısırılmış elma) bu nedenle seçilmişti.
2009 Yılında yazar ve bilim adamı John Graham-Cumming Turing adının temize çıkarılması için bir kampanya başlattı. O zaman hükümetin başı olan Gordon Brown da aynı fikirdeydi. Fakat cezalandırma o yıllarda geçerli kanunlara uygundu ve bu nedenle affedilemedi.
Bu teknik sorunlar şimdiki David Cameron hükümeti tarafından aşıldı ve Kraliçe 2. Elisabeth 'in imzasıyla Turing affedildi.
Lordlar Meclisin'de konuşma yapan astronom Lord Rees " Bu affı desteklediğini fakat hükümet daha iyisini eşcinsel olduğu için cezalandırılan tüm kişileri affederek yapabilirdi" dedi. Homoseksüel aktivist Peter Tatchell 'de aynı yasa yüzünden 50000 kadar kişinin hüküm giydiğini sadece Alan Turing'in adı sayesinde affedilmesinin doğru olmadığını öne sürdü.




İspanyol El Pais'den Türkçe'ye çevrilmiştir.


10 Aralık 2013 Salı

Londra'da Taksi Sürücülüğü

Londra'da taksi şöförleri Big Ben saat kulesi kadar ünlüler. Taksi sürücü ehliyetini almak için yaklaşık 3,5 yıl eğitimden geçmek gerekiyor. İngiltere'nin meşhur "Cab" sürücülerinden birisi olmak için ortalama 3,5 yıl Londra'nın cadde ve sokaklarını öğrenmek gerekiyor. Taksi sürücü sınavlarından geçebilmek için iyi bir bellek gerekiyor. Londra'nın merkez kısmında yaklaşık 25.000 adet cadde ve sokak bulunuyor. Sürücünün bu sokakları ayrıntılı olarak bilmesi gerekiyor. Sınava hazırlığın yapıldığı "Knowledge Point School" 'da öğrenciler iki nokta arasındaki yolu en kısa nasıl kat edeceklerinin eğitimini alıyorlar. A Noktasından B noktasına gitmek için hangi yollardan geçeceklerinin cevabını verirken geciken veya şüphede kalan veya yanlış tarif veren taksi şoförü adayları lisansı alamıyor. Londra'nın Merkezinde bulunan 25000 cadde ve sokağı bilmekle iş bitmiyor ayrıca biniş ve iniş noktalarından hayali olarak çizilen 400 m çapındaki çemberin içinde kalan lokantaların, iş merkezlerinin , hastanelerin ve istasyonların yerlerinin de bilinmesi gerekiyor. Yolları ezberlemek için öğrenciler ilginç yöntemler kullanıyor. Bazıları kısaltma teknikleri kullanıyor. Diğerleri rotaları ezberlemek için aynı yerlerden yüzlerce defa geçiyorlar.
Taksi sürücülerine göre Londra'nın haritasını tüm olarak bellekte tutmak imkansız. Bu bakımdan önemli yollar 320 daha küçük parçalara bölünmüş. Bu yol bölümleri sayesinde Londra'nın en merkezi yerinde bulunan "Charing Cross Road"'dan 10 km dışarıya doğru çok kısa zamanda çıkılabilir. Taksi şoförleri adaylarının 320 adet yol parçalarını da bilmeleri gerekiyor.
Bilginin "Knowledge"'in kökeni 1850'li yıllara dayanıyor. O zaman caddelerde at arabaları ve faytonlar yolcu taşıyorlar. Atların 10 km'den daha fazla bir uzaklığa dinlenmeden yolcu götürmesinin olanağı yok. Bu yüzden yollar bölünürken 10 km'lik uzaklık kullanılıyor. Bunun dışında başka tarihi kriterlerde bulunuyor. Bir tanesi aracın çapı 7,6 mt'den büyük olmayan bir çember içinde 360 derece dönebilmesi diğeri ; aracın tavanının asilzadelerin giydikleri yüksek şapkaları çıkarmadan araçta oturmalarına imkan sağlayacak yükseklikte olması.
Bu zor şartları sağlayan araçlar Londra'dan 100 km uzaklıkta bulunan Coventry'de üretiliyor ve testlerden geçiriliyor. Araçlarda 3000 adet kaynak noktası bulunuyor 2 kat boya atılıyor ve 80 derecelik ısıda 27 dakika bırakılarak son testi yapılıyor.
Taksi şoförlüğü sınavları "Knowledge" sınavları sözlü olarak "Public Carriage Office"'te yapılıyor. Sözlü sınavlarda adaylara 15 dakika süre veriliyor. Bu süre içinde 3 kalkış noktasından 3 varış noktasına nasıl gideceği soruluyor ve en kısa yolu bulmaları isteniyor. Her başlangıç noktasından varış noktasına gitmek için 100000 olasılık bulunuyor.
Kısacası Londra'da taksi işletmeciliği bizde olduğu gibi "Parayı veren düdüğü çalar plakayı kapar" mantığı ile işletilmiyor.


İspanyol ABC'den tercüme edilmiştir.

2 Aralık 2013 Pazartesi

Avustralya Tahıl Şirketinin ADM tarafından satın alınmasını istemiyor.

Avustralya hükümetinin vetosu nedeniyle tarım şirketinin ABD'li şirkete satılması suya düştü. Avustralya finans bakanlığı Graincorp şiketinin ABD şirketi ADM tarafından satın alınmasını engelledi. Kamuoyu endişe duyuyor.
Sidney Avustralya firması Grain Corporation 2,6 milyar ABD Doları bedel ile rakip ADM (ABD) tarafından satın alınacaktı. Avustralya hükümeti sürpriz bir şekilde satışı engelledi. Çok sayıda çiftçi piyasada rekabetin azalacağını öne sürerek satışa karşı çıktı. Finans bakanı Joe Hockey "satışın millete getirisi yok" dedi.  Graincorp Avustralya'da 280 tahıl depolama tesisi ile New South Wales,
Queensland ve Victoria'da bulunan 10 limanın yedisini işletiyor. Yaklaşık 30000 çiftçi ürettiği tahılı bu şirkete satıyor. İktidarda bulunan Milli Parti kırsal kesimde oy oranı yüksek. Hockey'e göre tahıl ihracatı sektörü halen dönüşüm içinde ve 2008 yılında getirilen serbestleşmeye tam uyum sağlayamadı. Serbestleşme ile rekabetin artması hedeflenmekte.
Amerikan kökenli ADM şirketi mısır, kakao ve tahıl ticareti yapıyor. Bir yıl önce son bağımsız Avustralya şirketini satın almak istediğini açıklamıştı. Ülkenin rekabet kurulları satın almayı engellemişlerdi.
Burada Türkiye için çıkaracağımız dersler bulunuyor. 2001 Yılında girdiğimiz ekonomik krizden sonra küresel şirketler ülkemiz tarımına tam anlamıyla girdi. Çiftçilerimizin ürettiği tütün yerine dış ülkelerden ithal edilen tütünün kullanıldığı sigara markaları raflarda yerlerini aldı.
Benzer şekilde alkol satılan yerlerdeki raflarda rakı şişelerinden daha fazla viski şişelerini görmeye alıştık.
Daha önce de ABD yönetimi ABD'de ki bazı limanların Çinli şirketler tarafından satın alınmasını engellemişti.


Der Spiegel'den tercüme edilmiştir.